[Vandaag de langverwachte laatste blog over de op dubieuze wijze aangewezen plaatsen in Verona die iets met Romeo en Julia te maken zouden hebben. Hier vind je deel 1 over Verona als ‘stad van de liefde’ en deel 2 over de huizen van Romeo en Julia in Verona]
Romeo and Juliet (2013) met mooie beelden van Verona. In de trailer zie je de Ponte Scaligero en het Palazzo della Ragione.
Vandaag heb ik voor jullie nog vier andere mooie plekken in Verona in de aanbieding, waarvan men zegt dat er een scène uit het verhaal van Romeo en Julia heeft plaatsgevonden. Ik ga proberen uit te vinden hoe het zo gekomen is dat juist deze plekken zijn aangewezen als dé plek, terwijl we eigenlijk gewoon niet kunnen weten waar de tragedie van Shakespeare zich precies heeft afgespeeld (zie deel 1 van deze serie). Maar eigenlijk is dat ook helemaal niet erg, het is gewoon leuk om lekker door Verona te wandelen en je voor te stellen dat het hier allemaal echt gebeurd is. Ga je mee?
Het eerste duel: Volto Barbaro tussen Piazza Erba en Piazza dei Signori, Via Mazzanti 1
Op deze plek zou het begin van het einde hebben plaatsgevonden: Julia’s neef Tybalt steekt Romeo’s vriend Mercutio neer tijdens een duel, terwijl Romeo de twee vechtersbazen nog probeert tegen te houden. Het is zeker de moeite waard om hier eens te gaan kijken, want het is een schattig straatje, maar er is eigenlijk geen enkele reden om aan te nemen dat het duel hier echt heeft plaatsgevonden. Misschien dat deze plek uiteindelijk aangewezen is, omdat er in die tijd kortgeleden ook een andere moord was gepleegd, op prins Mastino I Della Scala.
Het tweede duel: Palazzo Carlotti, tegenover de Porta Borsari
Volgens sommigen is dit de plek waar Romeo wraak heeft genomen voor de moord op zijn vriend Mercutio door Julia’s neef Tybalt te doden. Er hangt een mooi gedenkplaatje, opgehangen door de Club di Giulietta (bekend van het beantwoorden van de vele brieven die vanuit de hele wereld aan Julia geschreven worden en de film ‘Letters to Juliet’). Op de achtergrond van het gedenkplaatje zie je de bogen van de Romeinse Porta Borsari.
Dat is leuk zeg. Maar volgens Shakespeare kwam Tybalt terug naar de plek waar hij Mercutio had vermoord en stak Romeo hem vervolgens op dezelfde plek neer. Hoezo zijn er dan uiteindelijk twee verschillende plekken in Verona van gemaakt? Het blijkt dat in een eerdere Italiaanse versie van het verhaal, geschreven door Matteo Bandello, expliciet geschreven staat dat het duel tussen Romeo en Tybalt plaatsvindt op de straat bij de Porta Borsari aan de kant van Castelvecchio (su il Corso vicino a la porta dei Borsari verso Castelvecchio). Dus ergens klopt deze plek wel, alleen niet in de versie van Shakespeare.
Romeo vlucht de stad uit: Portoni della Bra
Het drama van Romeo en Julia begint pas echt op het moment dat Romeo als moordenaar verbannen wordt uit Verona. Romeo en Julia waren net in het geheim getrouwd en het leek erop dat er nog best hoop was op verzoening tusen de twee families en een gelukkig einde. Maar na de dood van Tybalt en Mercutio en Romeo’s verbanning begint het duidelijk te worden dat het niet meer goed kan aflopen. Romeo vlucht de stad uit en de locatie die daarvoor wordt aangewezen zijn de Portoni della Bra, twee Middeleeuwse bogen op Piazza Bra, het centrale plein van Verona waar ook de Arena staat.
De reden dat deze plek wordt aangewezen is dat de Portoni della Bra de belangrijkste stadspoorten van Verona waren in de tijd dat het verhaal van Romeo en Julia zich afgespeeld zou hebben. Vandaag de dag vind je er een buste van Shakespeare en een mooi citaat uit zijn tragedie: de woorden die Romeo spreekt op het moment dat hij erachter komt dat hij verbannen wordt uit Verona:
There is no world without Verona walls,
But purgatory, torture, hell itself.
Act 3 scene 3, 17-18
Deze quote van Shakespeare zie je tegenwoordig ook nog regelmatig opduiken in allerlei situaties om Verona te promoten of als eerbetoon van de inwoners aan hun geliefde stad. Bijvoorbeeld aan de binnenkant van het shirt van de Veronese voetbalclub Hellas.
Het graf van Julia: Tomba di Giulietta
De laatste scène van Shakespeare’s tragedie speelt zich af rondom de tombe van Julia. Om te voorkomen dat ze uitgehuwelijkt zou worden aan graaf Paris had ze een sterke slaapdrank genomen, zodat het leek alsof ze dood was. Romeo wist daar natuurlijk niks van en krijgt te horen dat Julia is overleden. Hij besluit daarom zelfmoord te plegen bij haar tombe. Zodra Julia wakker wordt, ziet ze Romeo liggen. Ze wil niet zonder hem verder leven en steekt zichzelf dood met Romeo’s dolk. De ultieme uiting van romantiek, toch? Of een treurig verhaal over twee jonge mensen die de dupe zijn geworden van een familieruzie? Hoe het ook zij, op de plek waar tegenwoordig de ‘tombe van Julia’ te vinden is, kun je je helemaal voorstellen dat het daar is gebeurd: het is een vochtige, matig verlichte kelder begroeid met mos, met in het midden een lege sarcofaag.
Shakespeare geeft ons geen aanwijzingen over de locatie van de tombe, dus daar moest wat op verzonnen worden. Uiteindelijk heeft men bedacht dat de tombe van Julia wel in de buurt moest zijn van het klooster van haar priester, Friar Laurence, die een belangrijke rol speelt in de tragedie door zowel Romeo als Julia te adviseren en door hun huwelijk te voltrekken. Aangezien Laurence een Franciscaner monnik was, werd het Franciscaner klooster ‘San Francesco al Corso’ aangewezen als de locatie van de tombe van Julia, ondanks dat het klooster niet in bezit was van de Franciscanen in de tijd dat het verhaal van Romeo en Julia zich afgespeeld zou hebben.
Vanaf de 19e eeuw is dit klooster een populaire attractie geworden voor Romeo & Julia-fans uit heel Europa. De Engelse schrijver Charles Dickens is er ook geweest en schreef er in 1846 over in zijn boek ‘Pictures from Italy’.
So, I went off, with a guide, to an old, old garden, once belonging to an old, old convent, I suppose; and being admitted, at a shattered gate, by a bright-eyed woman who was washing clothes, went down some walks where fresh plants and young flowers were prettily growing among fragments of old wall, and ivy-coloured mounds; and was shown a little tank, or water-trough, which the bright-eyed woman-drying her arms upon her 'kerchief, called 'La tomba di Giulietta la sfortunata.' With the best disposition in the world to believe, I could do no more than believe that the bright-eyed woman believed; […] it is better for Juliet to lie out of the track of tourists, and to have no visitors but such as come to graves in spring-rain, and sweet air, and sunshine.
Zo sfeervol, rustig en vergeten als Julia’s graf in de tijd van Dickens was, zo toeristisch is het nu. Het is bij lange na nog niet zo erg als bij Casa di Giulietta, maar het hele klooster is nu ingericht om zo snel mogelijk hordes toeristen door te voeren die even een selfie willen maken met het graf. Deze trend is begonnen in 1938, toen de directeur van de Veronese stadsmusea, Antonio Avena, besloot dat het tijd werd om het verhaal van Romeo en Julia meer zichtbaar en dus ook lucratiever te maken in de stad. Hij was ook degene die opdracht gaf om een Romeinse sarcofaag aan het huis van Julia te bevestigen om zo een balkonnetje te creëren. Voor de Tomba di Giulietta ontwierp hij de Eftelingachtige entree en de ‘sfeervolle’ route door het klooster en de crypte, waar hij de tombe liet plaatsen.
Zijn motivatie zou zijn geweest om de bezoekers een romantische, theatrale setting te bieden, waar ze zich onderdeel kunnen wanen van het verhaal van Romeo en Julia. Dat is hem goed gelukt, want er zijn maar weinig toeristen die zich realiseren dat ze niet écht in het huis of in de tombe van Julia zijn. Maar is dat uiteindelijk zo erg? Ik denk het niet. Zelf vond ik het in ieder geval heel leuk om me, al was het maar voor even, onderdeel te voelen van het verhaal van Shakespeare en net te doen alsof het allemaal echt gebeurd was.
Nog meer Romeo & Julia? Hier vind je 12 filmversies van Shakespeares tragedie, waarvan er mij drie vooral zijn opgevallen:
- Romeo and Juliet (2013) - met mooie beelden van Verona
- Romeo + Juliet (1996) - met Leonardo di Caprio, wat wil je nog meer?
- Romeo and Juliet (1968) - waarvan rekwisieten in Casa di Giulietta liggen
En deze bronnen heb ik gebruikt:
G. Blakemore Evans (ed.), Romeo and Juliet. Cambridge University Press, 1989.
Romantisch trouwen in Verona
6 sites in Verona to follow in the footsteps of Romeo and Juliet
De gedenkplaat bij Palazzo Carlotti (Italiaans)
Het beeld van Julia met een gat erin
De volledige tekst van Romeo en Julia online
In Juliet's footsteps - wandeling door Verona (pdf)