‘Wat is het verschil tussen een Romeinse villa en een domus?’ vroeg onze gids aan ons kleine groepje geïnteresseerden. Ik probeerde in m’n hoofd al een antwoord te formuleren in het Italiaans, wat nog best lastig was. Maar gelukkig begon de gids het zelf meteen al uit te leggen, waardoor we leerden dat een domus een huis in de stad is en een villa (het Nederlandse woord verklapt het al) een luxueus buitenhuis dat vaak in een rustigere omgeving buiten de stad staat. Een soort superdeluxe Romeins vakantiehuis dus. En daar stonden we middenin!
Inmiddels ligt de Villa Romana (klik hier voor een filmpje) niet meer op een rustige heuvel buiten de stad, zoals toen hij gebouwd werd in de 1e eeuw na Christus, maar midden in een woonwijk van Verona die Valdonega heet. Een van de luxere en duurdere woonwijken van Verona, dat dan weer wel. De locatie is indertijd niet zomaar gekozen, want toen er nog weinig bebouwing op deze heuvel was, kon je zo de Ponte Pietra en daarachter het stadscentrum zien vanuit het raam van de villa. Niet gek!
Bij de bouw van een condominio (flatgebouw) in de jaren 50 stuitte men op de resten van deze bijna 2000 jaar oude villa. Het geluk voor ons is geweest dat de bouwers de archeologische dienst hebben gebeld, waardoor we überhaupt de villa vandaag de dag nog kunnen bezoeken. De archeologische dienst werd/wordt om best begrijpelijke redenen namelijk niet altijd ingeschakeld: het bouwproject loopt sowieso vertraging op en in dit geval bleek de vondst zo bijzonder dat de hele bouw van de flat niet door kon gaan, met natuurlijk de nodige financiële gevolgen voor de opdrachtgever.
De pech voor ons is daarentegen dat de bouwers alle aarde rondom de archeologische vondsten al hadden weggegraven, waardoor allerlei belangrijke archeologische aanwijzingen verloren zijn gegaan. Zo vermoedt men dat de villa een tweede verdieping heeft gehad, omdat er een brede trap is gevonden. Maar daarvan ontbreekt nu helaas elk spoor. De amforen en inscripties die in de villa worden tentoongesteld, hebben dus ook niks met de villa te maken, maar zijn afkomstig uit andere opgravingen in Verona. Ook kunnen we nooit meer achterhalen waarom de villa ooit verlaten is of wie de eigenaar was. Jammer hè? Maar niet getreurd, laten we eens kijken wat er allemaal nog wél is.
De grootste en indrukwekkendste ruimte wordt met A aangeduid op de plattegrond en is waarschijnlijk de oecus van de villa geweest, de ruimte waar gasten ontvangen werden en waar van tijd tot tijd luxe banketten gehouden werden. Kenmerkend voor een oecus is de zuilengalerij waarmee het plafond omhoog werd gehouden. Hiermee moest de gastheer natuurlijk ook direct indruk maken op de hooggeplaatste bezoekers, dus zijn de zuilen gemaakt van het dure roze marmer dat typisch is voor veel Veronese bezienswaardigheden zoals de Arena en de Arche Scaligere. Ook aan de kapitelen is veel aandacht besteed: de meesten zijn van het Korinthische type, te herkennen aan de ornamenten in de vorm van acanthusbladeren. Eentje is echter speciaal, daarop zijn twee dolfijnen afgebeeld die drinken uit een rijk versierde beker.
Andere versieringen die indruk moeten hebben gemaakt op de bezoekers zijn de zwart-rode fresco’s op de muren, die helaas vandaag de dag niet meer goed zichtbaar zijn. Gelukkig is de prachtige mozaïekvloer wel bewaard gebleven, waarop je heel gedetailleerde vogeltjes tussen de eikenbladeren en acanthusbladeren kunt zien zitten. Supermooi! Oké, misschien ben ik als grote mozaïekfan niet de meest betrouwbare raadgever, maar alleen voor deze mozaïeken zou je al een bezoekje aan de Villa Romana moeten brengen.
Via het gangetje dat op de kaart aangeduid is met B, komen we in een andere ruimte (C) die volgens de archeologen ook dienst heeft gedaan als eetkamer. Het eerste wat ik me dan afvraag is waarom je in Jupitersnaam twee verschillende eetkamers nodig hebt. Je zou kunnen denken dat deze tweede eetkamer voor het personeel is, maar daarvoor is hij te mooi versierd met prachtige fresco’s van allerlei verschillende vogels: van uilen tot eenden. De verklaring van de archeologen is dat deze eetkamer gebruikt werd voor ‘doordeweekse dagen’ en dat de grotere, luxere eetkamer met uitzicht gebruikt werd voor feestelijke gelegenheden waar gasten bij aanwezig waren. Dat zou kunnen natuurlijk.
Wat wel zeker is, is dat de villa alleen in de zomer bewoond werd. Dit is af te leiden uit het feit dat de ramen heel groot zijn en er geen vloerverwarming in de villa gebouwd is, zoals je die bijvoorbeeld wel tegenkomt in de badhuizen van Pompeï. In de winter zou het dus veel te koud zijn om in de villa te wonen. En dat hebben we geweten! Na onze rondleiding van ongeveer 40 minuten leken onze voeten wel vastgevroren aan de vloer. Buiten was het al koud, maar onder de grond was het nog veel kouder! Gelukkig hebben we ons daarna lekker opgewarmd in de 100% vegetarische Ziga Bar met een wijntje en allemaal lekkere hapjes.
Als je trouwens echt het verschil wilt zien tussen een villa en een domus, moet je even bellen met de Banca Popolare van Verona, want in de kelder van hun kantoor aan de Piazza Nogara zijn de resten van een echte Romeinse domus gevonden. Helaas is die niet standaard geopend voor publiek, maar alleen op aanvraag. Gelukkig heb je nog een tweede optie en daarvoor moet je naar de United Colors of Benetton in de Via Mazzini. In de kelder tussen de kledingrekken, kun je daar ook nog resten van een andere Romeinse domus bekijken.
Praktische info
De Villa Romana is in 2019 geopend op dinsdagmiddag van 16:30 tot 20:30 en op zondagmiddag van 15:00 tot 19:00. Toegang is gratis, maar een vrijwillige bijdrage wordt gewaardeerd.
Voor de actuele openingstijden kun je kijken op de Facebook-pagina van de Archeonaute, de organisatie die de Villa Romana en de opgraving van het Romeinse forum onder de Corte Sgarzerie beheert.
Als je een rondleiding in het Engels wilt, kun je een mailtje sturen naar archeonaute@gmail.com. Zij kunnen je dan informeren over de mogelijkheden. Wees gerust, je kunt ze ook in het Engels mailen als je Italiaans een beetje roestig is.
Cool! En ik blijf het zo chique vinden dat ze toen gewoon al vloerverwarming hadden.
Ik heb trouwens in Verona bij Benetton nog een tasje gekocht, maar ik wist niet dat ik zo dicht bij een domus was 😉
Ik had ook echt geen idee van die domus in de Benetton inderdaad! Ben er wel 20x langsgelopen denk ik, maar toen hoorde ik erover van iemand op de taalcursus en toen ben ik meteen gaan kijken. In de kelder is de mannenafdeling, dus volgende keer gewoon iets gaan shoppen voor Barry 😉