“Je weet dat de film in het Latijn gesproken is met Italiaanse ondertiteling, toch?” “Ja, hoor”, loog ik met een hoog piepstemmetje, want dat wist ik dus helemaal niet. Ik vond mezelf al een hele knapperd dat ik voor het eerst naar een echte Italiaanse film in de bioscoop ging, maar nu bleek de uitdaging nog iets groter te zijn. Maar een film over Romulus en Remus en de stichting van Rome wilde ik sowieso niet aan m’n neus voorbij laten gaan, dus ik zette mijn brein in de hoogste versnelling en ging er lekker voor zitten.
Il Primo Re (De Eerste Koning) vertelt dus het verhaal van de tweeling Romulus en Remus. Je kent ze misschien wel als het symbool van de stad Rome of het logo van voetbalclub AS Roma. Hierop staan ze afgebeeld samen met de wolvin die hen zou hebben gered, nadat ze als kind door de broer van hun opa in de Tiber waren gegooid.
Maar de iconische wolvin hoef je in de film niet te verwachten, net zo min als Romulus’ en Remus’ goddelijk vader Mars. Het idee achter Il Primo Re is namelijk juist om niet de mythe van Romulus en Remus te vertellen, maar het echte verhaal. Het verhaal van twee broers die alles voor elkaar over hebben, maar uiteindelijk toch tegenover elkaar komen te staan met als tragisch gevolg dat de één de ander zal vermoorden, zoals het orakel voorspeld had.
Dit verhaal speelt zich af in 753 v. Chr., ten tijde van de mythische stichtingsdatum van Rome en vandaar ook de keuze om de hele cast Latijn te laten spreken. En niet zomaar het klassiek Latijn dat je op school leert, want dat werd pas in de 2e eeuw voor Christus gestandaardiseerd. Het Latijn in de film is een oudere versie van dit Latijn, dus de vraag is: hoe spraken mensen zes eeuwen daarvoor dan Latijn? En het antwoord is: dat kunnen we eigenlijk niet weten. De oudst bewaarde Latijnse tekst, geschreven op een gouden broche die de fibula van Praeneste wordt genoemd, stamt namelijk waarschijnlijk uit de 7e eeuw voor Christus. Te laat dus! En hoe ze spraken, dat is al helemaal met geen mogelijkheid te achterhalen.
Maar dat betekent nog niet dat we niet kunnen proberen om een reconstructie van dit oude Latijn te maken en daarvoor hebben de makers van de film taalkundigen van de Sapienza-universiteit in Rome ingeschakeld. Wat ze ervan gemaakt hebben, hoor je in deze trailer, waarin het orakel haar voorspelling fluistert:
In de bioscoop ben ik vooral druk geweest met het lezen van de Italiaanse ondertiteling, dus ik heb niet erg goed naar het Latijn kunnen luisteren. Ik heb alleen korte zinnetjes kunnen verstaan en af en toe age/agite! (kom op!). Hopelijk komt er een DVD-versie met Latijnse ondertiteling, dan zou ik zeker gaan kijken wat nou precies het verschil is tussen het Latijn dat we op school leren en de reconstructie uit de film.
Hoewel ik het heel origineel en tof vind dat er Latijn wordt gesproken in de film, moet ik toegeven dat ik het soms ook wel een beetje ongemakkelijk vond om naar te kijken. Het is namelijk best moeilijk voor een acteur om authentiek over te komen als hij woedend staat te schreeuwen in een compleet vreemde taal, waarvan hij de woorden en klanken ook maar heeft ingestudeerd.
En woedend schreeuwen doen ze nogal vaak in Il Primo Re, want de achtste eeuw voor Christus was geen gezellige tijd om in te leven. Romulus en Remus zijn gevangen genomen door de inwoners van Alba Longa, nadat hun eigen gebied overspoeld werd door een vloedgolf. Zij en de andere gevangenen worden gedwongen om met elkaar te vechten tot de dood, maar Romulus en Remus weten alle gevangenen te bevrijden uit deze bloederige omstandigheden. Romulus raakt echter zwaargewond tijdens de ontsnapping en er volgt een zware tocht door de bossen en moerassen om hun achtervolgers af te schudden. Zonder kleding, eten of drinken en slechts vergezeld door een priesteres die het heilige vuur met zich meedraagt, is het een grote uitdaging om in leven te blijven en de spanningen in de groep lopen hoog op.
Uiteindelijk worden deze spanningen een van de broers fataal. Dit komt doordat Romulus en Remus een hele verschillende kijk hebben op belangrijke thema’s. Ten eerste wat betreft respect voor de goden. Moet dit respect allesoverheersend zijn of moet je op een bepaald moment zelf gaan nadenken, ondanks de wil van de goden? Ook op het gebied van macht zijn ze het niet eens. Behoud je de macht door geweld te gebruiken of door het respect te verdienen van degenen die je tot leider hebben uitgeroepen? Ik had wat de eerste kwestie betreft meer sympathie voor Remus en bij de tweede meer voor Romulus. Dat verschilt vast per kijker, maar ik had in ieder geval niet het idee dat de ene broer als de slechterik werd afgeschilderd en de ander als de held. Dat maakte de film mooi in balans, maar ook erg tragisch.
Ik ben dus enthousiast over de dynamiek tussen de twee broers en heb gemixte gevoelens over het nut van gesproken Latijn in de film, maar wat ik echt miste was de mythologische component. Ik begrijp dat het een bewuste keuze was van de makers om het verhaal zo realistisch mogelijk te maken en dat heeft een prachtige film opgeleverd. De natuurbeelden schitteren van het scherm en ik kon me na het kijken zelfs een beetje indenken hoe anders en hoe zwaar het is om te leven in een wereld waar niemand ooit nog heeft gehoord van mensenrechten, ongevallenverzekeringen, respect voor vrouwen of de supermarkt. Maar ik mis de wolvin, Mars, de vogeltekens van Jupiter en de mythische stichting van Rome, want de film eindigt ver daarvoor. Il Primo Re is dus een interessant taalexperiment, een tragisch verhaal over twee broers, maar niet de stichtingsmythe van Rome. En dat vind ik wel jammer.
Lezende deze blogpost kwam mijn nieuwe Italiaanse (uit Rome) collega binnenlopen, hij vroeg onmiddellijk waarom ik naar het logo van 'zijn club' aan het kijken was.
Haha, cool 😀